Thách thức lớn đối với các ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng

Ngân hàng Quốc gia Bỉ (BNB) vừa phát đi cảnh báo về môi trường hoạt động ngày càng phức tạp và nhiều thách thức đối với các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng (IIE) của nước này. Chi phí năng lượng tăng cao kết hợp với chính sách định giá carbon nghiêm ngặt đang tạo ra sức ép lớn, đe dọa trực tiếp đến năng lực cạnh tranh trong trung và dài hạn của khu vực sản xuất then chốt này, theo báo cáo được công bố ngày 5/5.

Phân tích của BNB chỉ rõ, các lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm hóa chất, kim loại cơ bản, sản phẩm khoáng sản phi kim loại, sản phẩm từ bột giấy và giấy, gỗ và các sản phẩm từ gỗ, cũng như lọc dầu. Đây là những ngành có mức tiêu thụ năng lượng lớn và đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng công nghiệp của Bỉ.

Ngân hàng cũng cảnh báo rằng các IIE của Bỉ tỏ ra nhạy cảm hơn so với các đối tác trong khu vực như Pháp, Đức và Hà Lan khi đối mặt với biến động giá năng lượng. Tình trạng này đặt ra nguy cơ suy giảm thêm sức cạnh tranh của doanh nghiệp Bỉ trên thị trường khu vực và toàn cầu.

Hiện tại, các IIE chiếm khoảng 3% tổng số việc làm và đóng góp 4% giá trị gia tăng của nền kinh tế Bỉ. Riêng vùng Flanders là nơi tập trung nhiều việc làm nhất trong lĩnh vực này, với tỷ lệ lên tới 75%. BNB ước tính, một cú sốc tiêu cực trong các ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều năng lượng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khoảng 130.000 vị trí việc làm tại Bỉ.

Đáng chú ý, BNB nhấn mạnh sự chênh lệch ngày càng rõ rệt giữa giá điện và khí đốt công nghiệp tại châu Âu so với Mỹ. Trong năm 2024, mức giá điện tại Bỉ tương đương các nước láng giềng, song giá khí đốt vẫn ở mức thấp hơn. Tuy nhiên, bước sang năm 2025, chi phí mạng lưới vận chuyển điện đối với những khách hàng công nghiệp lớn tại Bỉ đã tăng gấp đôi, tiếp tục gia tăng áp lực chi phí lên các IIE trong nước.

Hệ thống trao đổi hạn ngạch khí thải của Liên minh châu Âu (EU-ETS) cũng đang khiến chi phí năng lượng của các doanh nghiệp tăng cao, không chỉ trực tiếp qua việc mua hạn ngạch phát thải, mà còn gián tiếp qua việc giá điện tăng do sản xuất điện từ nhiên liệu hóa thạch.

Trước thực trạng trên, BNB kêu gọi Chính phủ Bỉ và các cơ quan chức năng của EU có những hành động phối hợp và nhất quán, trong đó nhấn mạnh việc hài hòa hóa các chính sách khuyến khích đầu tư vào công nghệ sản xuất phát thải thấp, đồng thời duy trì tính bền vững về kinh tế. Việc xây dựng một hệ thống năng lượng linh hoạt, tin cậy và có mức giá hợp lý được xem là yếu tố then chốt để đảm bảo sự cân bằng giữa phát triển bền vững và năng lực cạnh tranh.

Đáng lưu ý, báo cáo của BNB được hoàn thiện trước thời điểm Chính phủ Mỹ công bố mức thuế quan mới đối với một số mặt hàng xuất khẩu, điều có thể khiến các thách thức cạnh tranh của ngành công nghiệp Bỉ thêm trầm trọng.

Cùng thời điểm, một nghiên cứu độc lập do Deloitte thực hiện theo yêu cầu của Febeliec - tổ chức đại diện cho các nhà tiêu thụ năng lượng công nghiệp lớn - cho thấy, các doanh nghiệp Bỉ hiện đang phải chịu mức giá điện công nghiệp cao hơn đáng kể so với Pháp, Đức và Hà Lan. Trong khi giá điện trọn gói tại các nước láng giềng có xu hướng giảm thì tại Bỉ lại tăng, chủ yếu do chi phí vận chuyển điện.

Deloitte ước tính các ngành công nghiệp Bỉ đang chịu thiệt hại về chi phí năng lượng từ 12% đến 23% so với mức trung bình của nhóm nước Tây Trung Âu, tùy theo vùng và đặc điểm tiêu thụ. Febeliec cũng cảnh báo chi phí năng lượng tại châu Âu vẫn cao hơn đáng kể so với các khu vực công nghiệp khác như Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Trung Đông và Australia (Ô-xtrây-li-a), làm gia tăng nguy cơ dịch chuyển sản xuất và mất lợi thế cạnh tranh dài hạn.

Những phân tích sâu sắc từ BNB và nghiên cứu của Deloitte đã vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại về thực trạng cạnh tranh của ngành công nghiệp Bỉ trong bối cảnh giá năng lượng leo thang và các chính sách về khí thải ngày càng nghiêm ngặt. Rõ ràng, việc thiếu một chiến lược năng lượng đồng bộ và hiệu quả ở cả cấp độ quốc gia và châu Âu đang đặt các doanh nghiệp sử dụng nhiều năng lượng của Bỉ vào thế bất lợi so với những đối thủ trong khu vực và trên toàn cầu./.