Cần thiết tăng thuế thuốc lá

Tăng thuế thuốc lá giảm gánh nặng bệnh tật

Giá thuốc lá của Việt Nam phổ biến chỉ từ 7.000 đồng đến dưới 20.000 đồng. Đây là mức được đánh giá nằm trong nhóm 15 quốc gia có giá thuốc lá rẻ nhất trên thế giới. Một trong những lý do khiến giá thuốc lá rẻ như vậy là do thuế thuốc lá của Việt Nam còn thấp, chỉ chiếm 36% giá bán lẻ, thấp hơn rất nhiều lần so với các nước trong khu vực ASEAN.

Tăng thuế thuốc lá là biện pháp nhanh nhất, tiết kiệm chi phí, giảm tiêu dùng thuốc lá và giảm gánh nặng bệnh tật liên quan đến thuốc lá. Đây là nhấn mạnh của các đại biểu quốc hội tại phiên thảo luận trên hội trường sáng nay về Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi.

Tại phiên thảo luận, các đại biểu đồng thuận với việc tăng thuế thuốc lá để hạn chế những tác động tiêu cực đến sức khỏe. Phân tích của ngành y tế cho thấy, hơn 45 triệu người Việt Nam có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong sớm do hút thuốc trực tiếp hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động.

Ông Nguyễn Tri Thức - Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh cho biết: "Có khoảng 7.000 hóa chất độc hại trong thuốc lá và trong đó có 69 hóa chất đã được chứng minh có nguy cơ gây ung thư cao và tỉ lệ tử vong do tất cả các bệnh lý liên quan đến thuốc lá một năm khoảng 104.000. Với tác hại đó, một năm tất cả chi phí cho những bệnh lý liên quan đến thuốc lá dao động khoảng 108 tỷ. Xét về lợi ích kinh tế, nó không có một lợi ích gì và xét về mặt khoa học, y học, điều có hại chúng ta đã thấy rất rõ".

Bà Nguyễn Thị Việt Nga - Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương chia sẻ: "Đáng nói hơn, thuốc lá còn gây tác hại đối với cả những người không hút thuốc, những người phải hút thuốc thụ động, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi. Trong bối cảnh đó, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt là một công cụ can thiệp chính sách rất hiệu quả đã được nhiều quốc gia cũng như Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị".

Dự thảo luật đưa ra mức thuế suất đối với thuốc lá là 75% và theo lộ trình tăng dần. Thuế tuyệt đối là ít nhất 2.000 đồng/bao vào năm 2027 và tăng dần đạt 10.000 đồng/bao vào năm 2031. Tuy nhiên, một số đại biểu đề xuất nên thực hiện từ năm 2026 và quy định rõ ràng bao thuốc 20 điếu.

Ông Nguyễn Anh Trí - Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội nêu nhận định: "Tôi xin đề nghị về mức khởi đầu là 5.000 đồng cho một bao loại 20 điếu, phải ghi rất rõ như vậy, vì có những nơi họ đóng 30 điếu, 40 điếu. Năm 2027 là 3.000 đồng, mỗi năm tăng lên 3.000 đồng, đến năm 2028 là 6.000 đồng, năm 2029 là 9.000 đồng, năm 2030 là 12.000 đồng và đến năm 2031 là 15.000 đồng cho bao loại 20 điếu".

Bà Trần Khánh Thu - Đại biểu Quốc hội Thái Bình đưa ra ý kiến: "Rất nhiều nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới đã khuyến cáo để giảm mức tiêu thụ và giảm tỷ lệ hút thuốc trong cộng đồng của một quốc gia, tác động lớn nhất là tăng thuế đối với mặt hàng này, chiếm từ 50 – 60% trong tất cả nguyên nhân làm giảm đi tỷ lệ hút thuốc hiện nay đang thực hiện".

Các đại biểu cũng đề nghị Chính phủ đẩy mạnh công tác chống buôn lậu thuốc lá tại các khu vực biên giới, ngăn chặn hiện tượng thuốc lá lậu tràn vào thị trường nội địa. Việc tăng thuế khiến giá bán mặt hàng thuốc lá tăng cao sẽ khiến tội phạm bất chấp tuồn thuốc lá lậu vào Việt Nam. Cơ quan chức năng siết chặt việc cấm quảng cáo, khuyến mãi, tài trợ thuốc lá dưới mọi hình thức, đặc biệt là thực thi quy định cấm hút thuốc ở các khu vực có trẻ em, cơ sở y tế, trường học.

Cần thiết tăng thuế thuốc lá

Theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế tại Việt Nam, năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng/năm. Con số này lớn hơn gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.

Hút thuốc lá có hại cho sức khỏe - câu khẩu hiệu mà bản thân những người hút thuốc cũng biết rõ, nhưng khi giá đã rẻ, ngay cả những người thu nhập thấp cũng có thể dễ dàng mua thuốc lá.

Ông Trụ đã có thâm niên hút thuốc lá hơn 40 năm. Mỗi ngày, ông hút ít nhất một bao với mức giá 15.000 đồng. Với mức lương của một nhân viên văn phòng, việc bỏ ra mỗi tháng khoảng 500.000 đồng cho việc hút thuốc không khiến ông suy nghĩ quá nhiều.

Ông Hoàng Văn Trụ - Hà Nội tâm sự: "Tăng như mức phạt giao thông thì kể cả nghiện như chúng tôi cũng phải suy nghĩ tính toán lại. Còn tăng mức độ vừa vừa như ngày xưa đến nay tăng nhiều lần, ban đầu người ta có thể suy nghĩ nhưng sau lại quên đi".

Từ năm 2008 đến 2019, Việt Nam đã thực hiện ba lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá: năm 2008 tăng mức thuế suất từ 55% lên 65%; năm 2016 tăng lên 70% và năm 2019 tăng lên 75%.

Các chuyên gia cũng đánh giá mức tăng này còn thấp và khoảng cách thời gian giữa các lần tăng thuế khá dài.

Bà Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế nêu rõ: "Hầu như chưa có tác động về vấn đề giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá. Các hậu quả do việc sử dụng thuốc lá gây ra đối với người Việt Nam rất lớn. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới năm 2021, số người bị tử vong do các bệnh liên quan đến việc sử dụng thuốc lá đã lên 104.000 người/năm".

Theo dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) của Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp lần này, phương án được đề xuẩt theo hướng thuế hỗn hợp, giữ nguyên mức thuế tỷ lệ là 75% như hiện nay. Ngoài ra sẽ bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình tăng từng năm trong giai đoạn từ năm 2027 – 2031 để đạt mức tăng lên tới 10.000 đồng/bao vào năm 2031.

Bà Angela Pratt - Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam nêu ý kiến: "Chúng tôi khuyến nghị tăng thuế theo lộ trình để đạt mức 15.000 đồng/bao thuốc vào năm 2030, áp thêm vào mức thuế trên giá xuất xưởng hiện nay, sẽ giúp giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới từ 41% xuống dưới 36%. Tỷ lệ hút thuốc như vậy tuy vẫn còn cao nhưng có thể tạo ra sự khác biệt rất lớn, tương đương với giảm 700.000 người hút thuốc vào năm 2030".

Với các chuyên gia theo dõi công tác phòng chống tác hại thuốc lá trong nhiều năm, tăng thuế thuốc lá là một trong những biện pháp hữu hiệu để giảm thiểu tình trạng hút thuốc. Bởi khi giá thuốc lá đắt lên, nhiều người sẽ phải cân nhắc khi bỏ tiền để mua hoặc sẽ tính đến việc bỏ thuốc.

Việt Nam hiện có hơn 15 triệu người hút thuốc, nằm trong số 15 quốc gia có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Ước tính mỗi năm có hơn 100.000 ca tử vong do các bệnh gây ra do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động.