“Lá chắn” trong cuộc chiến chống buôn lậu

Trong bối cảnh đó, lực lượng Hải quan tiếp tục phát huy vai trò tuyến đầu, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng nhằm bảo vệ thị trường, người tiêu dùng và an ninh quốc gia.

Thủ đoạn ngày càng tinh vi

Từ ngày 15/5 đến 15/6 vừa qua - thời điểm diễn ra Tháng Cao điểm phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ - lực lượng Hải quan đã phối hợp với các lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ hàng loạt đường dây buôn lậu quy mô lớn trên toàn quốc. Cụ thể, trong vòng một tháng, ngành Hải quan đã xử lý gần 1.600 vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và buôn bán hàng cấm. Trị giá hàng hóa vi phạm lên đến hơn 3.900 tỷ đồng. Ngoài ra, Hải quan đã ban hành hơn 2.780 quyết định xử phạt hành chính. Tổng thu nộp ngân sách đạt hơn 76,6 tỷ đồng. Trong tháng, đơn vị này cũng khởi tố 4 vụ, chuyển hồ sơ khởi tố 13 vụ khác.

Đáng chú ý, trong Tháng Hành động phòng, chống ma túy (tháng 6), lực lượng Hải quan tiếp tục phát huy vai trò chủ lực khi phối hợp bắt giữ 30 vụ với 30 đối tượng, thu giữ 79kg ma túy các loại - con số cho thấy mức độ nguy hiểm và liều lĩnh của các đường dây tội phạm xuyên quốc gia.

Không dừng lại ở việc bắt giữ, công tác phân tích dữ liệu, đánh giá rủi ro cũng được triển khai sâu rộng. Theo ông Lưu Mạnh Tường - Phó Cục trưởng Cục Hải quan (Bộ Tài chính), công tác phân tích dữ liệu, đánh giá rủi ro cũng được triển khai sâu rộng, từ rà soát tờ khai, lịch sử doanh nghiệp đến áp dụng công nghệ hiện đại như máy soi, thiết bị phát hiện ma túy, hệ thống camera… để nâng cao hiệu quả kiểm tra, phát hiện vi phạm.

Thực tế cho thấy, các đối tượng buôn lậu ngày càng sử dụng những chiêu trò cực kỳ tinh vi, lợi dụng sơ hở trong quy trình kiểm tra để qua mặt lực lượng chức năng. Một số doanh nghiệp cố tình khai sai tên hàng, mã HS, nguồn gốc xuất xứ để né kiểm tra chuyên ngành. Thậm chí, có trường hợp chuyển khai báo từ loại hàng phải kiểm tra sang loại không bắt buộc kiểm tra. Ngoài ra, thương mại điện tử và dịch vụ chuyển phát nhanh cũng bị lợi dụng để trà trộn hàng giả, ma túy vào trong các kiện hàng nhỏ, gây khó khăn lớn cho khâu kiểm soát.

Một thủ đoạn nguy hiểm khác là làm giả giấy tờ, hồ sơ liên quan đến xuất xứ, nhãn hiệu hàng hóa, khiến người tiêu dùng và cơ quan chức năng khó phát hiện. "Các đối tượng lợi dụng tâm lý chuộng hàng Việt để làm giả xuất xứ, đánh lừa người tiêu dùng và cơ quan chức năng ", ông Lưu Mạnh Tường cảnh báo.

Thậm chí, cơ chế phân luồng thông quan (xanh, vàng, đỏ) cũng bị một số đối tượng lợi dụng. Luồng xanh - vốn dành cho lô hàng có rủi ro thấp, được thông quan ngay - đôi khi trở thành "cánh cửa" để hàng lậu, hàng giả trà trộn nếu thiếu giám sát.

Cuộc chiến dài hơi cần sự đồng lòng

Mặc dù có nỗ lực lớn, nhưng theo nhiều chuyên gia, công tác chống buôn lậu vẫn đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là thiếu đồng bộ trong chính sách và hạn chế về cơ sở dữ liệu dùng chung. Theo ông Đỗ Thanh Quang, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Khu vực II, để đấu tranh hiệu quả với tội phạm buôn lậu, phải tăng cường phối hợp trong và ngoài nước, chia sẻ thông tin đối tượng. Đồng thời, cần tận dụng công nghệ, phương tiện kỹ thuật hiện đại, đồng thời có sự vào cuộc mạnh mẽ của công an, bộ đội biên phòng và các cơ quan liên ngành.

Một rào cản lớn hiện nay là thiếu cơ sở dữ liệu quốc gia dùng chung, khiến việc đối chiếu, xác minh thông tin hàng hóa gặp khó khăn, tạo kẽ hở cho các đối tượng hợp thức hóa hàng lậu. Ngoài ra, chưa có quy chuẩn rõ ràng để phân biệt thực phẩm chức năng với thực phẩm thông thường, gây lúng túng trong khâu kiểm tra.

Ông Lưu Mạnh Tường nhấn mạnh: “Cần hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn quản lý chuyên ngành; đồng thời đầu tư trang thiết bị hiện đại để nâng cao năng lực giám sát. Khi có hệ thống liên thông, dữ liệu thống nhất, hoạt động kiểm tra sẽ hiệu quả hơn và ngăn chặn được nhiều hành vi gian lận”.

Cuộc chiến chống buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại và ma túy là một cuộc chiến lâu dài, phức tạp và chưa có hồi kết. Trong đó, lực lượng Hải quan giữ vai trò then chốt tại các cửa khẩu, cảng biển, sân bay - là lá chắn đầu tiên của nền kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, để cuộc chiến này thực sự hiệu quả, không thể chỉ trông chờ vào lực lượng chức năng. Cần có sự vào cuộc mạnh mẽ và đồng bộ của cả hệ thống: từ hoàn thiện thể chế, tăng cường phối hợp liên ngành, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, cho đến nâng cao ý thức trách nhiệm từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng.