Né chuyển khoản có né được thuế?

Ngành Thuế đã triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đối với những hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm. Đến hôm nay đã là ngày thứ 5 thực hiện quy định này. Mới có 5 ngày nhưng đã xảy ra tình trạng một số cửa hàng từ chối nhận tiền chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt của khách hàng. Tình trạng này thường xảy ra ở một số tỉnh thành. Điều này đi ngược với xu hướng tất yếu trong quá trình phát triển kinh tế toàn cầu. Còn ở nhiều hàng quán dịch vụ ăn uống tại Hà Nội, việc thanh toán dịch vụ vẫn bằng hai hình thức là tiền mặt và quét mã QR như bình thường. Tuy nhiên, nhiều quán đã tăng giá tiền hàng nếu khách thanh toán qua mã QR.

Vậy cụ thể cách tính thuế của cơ quan thuế là như thế nào? Hành vi này của một số hộ kinh doanh có được coi là cố tình lẩn tránh, trốn thuế? Để có những phân tích về vấn đề này, PV VTV đã có cuộc trao dổi với bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam.

* PV: Gần đây, do lo ngại phải nộp thuế theo doanh thu, một số cửa hàng, hộ kinh doanh, kể cả những hàng ăn nhỏ cũng thông báo chỉ nhận tiền mặt mà không nhận chuyển khoản, hoặc nếu khách chuyển khoản thì tính thêm 3.000 -5.000 đồng. Vậy đây có thể coi là hành vi cố tình che giấu doanh thu hay không?

- Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam: Chính xác là như vậy. Thuế tính trên doanh thu thực tế nhân với một tỷ lệ nhất định. Ví dụ tỷ lệ là 1,5% và dù là tiền mặt hay chuyển khoản cũng phải nộp thuế và nghĩa vụ nộp thuế đã được ghi trong Hiến pháp. Như vậy, kê khai, giấu doanh thu để tránh thuế là vi phạm Hiến pháp. Ngày hôm qua, Chi cục Thuế Khu vực I Hà Nội đã gửi đến người nộp thuế cảnh báo về những hành vi này và họ sẽ có những dấu hiệu theo dõi để phát hiện ra những hành vi trốn thuế để xử lý theo quy định của pháp luật.

* Với hàng ăn có doanh thu nhỏ lẻ, chúng ta có công cụ giám sát thực tế như thế nào để có thể đảm bảo tính đủ, tính đúng tiền thuế?

- Hiện nay, chúng ta đang bước vào kỷ nguyên số hoá, tất cả những hoạt động liên kết giữa những tài khoản của ngân hàng với cơ quan thuế đều có những trao đổi để có thể nắm bắt được thông tin, kể cả những trường hợp chủ quán không đưa tài khoản của mình và đưa vào thông tin của các cá nhân khác trong gia đình và có thể ghi ra những thông tin khác để tránh thuế, ngân hàng có thể quản lý được. Bên cạnh đó, đối với tiền mặt, cơ quan thuế cũng có những biện pháp và có cơ sở ấn định lại tiền thuế khi vi phạm.

* Từ đầu năm sau, tất cả các hộ kinh doanh đều phải nộp thuế. Vậy những mặt hàng nhỏ lẻ như một cốc trà đá cũng được tính vào doanh thu của cửa hàng để tính thuế, thưa bà?

- Hiện nay, với những hộ cá nhân kinh doanh nhỏ có doanh thu từ 100 triệu đồng trở lên được miễn toàn bộ các loại thuế. Từ ngày 1/1/2026 trở đi, nâng mức lên là 200 triệu đồng. Nếu 200 triệu đồng trở lên thì những người bán quán cóc vỉa hè hoàn toàn chưa thuộc đối tượng chịu thuế. Còn những hộ cá nhân kinh doanh trên 200 triệu, thuế đã trên doanh thu, lâu nay có hiện tượng tránh thuế, trốn thuế, họ giật mình phải tính thuế nhưng thuế hiện nay không thay đổi. Bây giờ yêu cầu xuất hoá đơn, khai thuế đủ để thực hiện nghĩa vụ của mình, để bình đẳng và minh bạch. Như vậy, trên 200 triệu đồng xuất hoá đơn cũng là ghi nhận quyền lợi của người bán hàng cũng như quyền lợi của người mua hàng. Và điều đó là đúng chế độ. Chúng tôi nghĩ rằng, vấn đề bỏ thuế khoán theo Nghị quyết 68 hoàn toàn đúng đắn trong tình trạng hiện nay.

* Theo bà, việc áp dụng thuế với các hộ kinh doanh cần có sự đảm bảo hài hòa hợp lý như thế nào để không gây áp lực lên người tiêu dùng và đảm bảo công bằng giữa các hộ kinh doanh nhưng vẫn đảm bảo nghĩa vụ thuế với Nhà nước?

- Nếu như các hộ kinh doanh làm ăn chính đáng, họ vẫn mong muốn nộp thuế. Họ bán hàng và thấy rằng chỉ nộp thuế 1,5% nên sẵn sàng nộp thuế và có hoá đơn chứng từ chấp nhận nghĩa vụ. Ai nộp thuế nhiều cũng được tôn vinh. Nhưng trái lại, có những cá nhân khác lại không muốn nộp thuế, tránh thuế bằng cách nhận tiền mặt hay cách nào đó để trốn doanh thu của mình. Doanh thu 1 tỷ nhưng chỉ khai vài trăm để tránh thuế. Rõ ràng trường hợp đó là bất bình đẳng.

Hiện nay, chúng ta hướng tới công dân số. Mình là người công dân, thực hiện tuân thủ pháp luật, tất cả thực hiện nghĩa vụ thuế của mình như nhau và đó cũng là biện pháp. Biện pháp cơ quan thuế đang làm như khi chuyển đổi từ hộ cá nhân lên doanh nghiệp, để đơn giản không phải kê khai hoá đơn chứng từ đầu vào, đầu ra trừ đi, mà có thể cho áp dụng một tỷ lệ trên doanh thu. Việc đó rất đơn giản, giảm thiểu cho người nộp thuế. Nếu người nộp thuế chưa quen cũng nên tập làm quen để trở thành công dân số văn minh và hiện đại.

* Xin cám ơn bà về cuộc trao đổi!

Rõ ràng, việc không nhận chuyển khoản của một số hộ, cá nhân kinh doanh đi ngược với xu hướng tất yếu là xu thế phát triển, chuyển đổi số. Nếu chỉ thu tiền mặt với mục đích tránh thuế, trốn thuế tức là vi phạm pháp luật. Và việc xác định doanh thu tính thuế của các hộ kinh doanh không chỉ căn cứ chuyển khoản qua ngân hàng mà có thể xác định bằng hình thức thu bằng tiền mặt và các hình thức thanh toán khác./.