Bước “chuyển mình” trong cải cách thuế Việt Nam

Thống kê của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy, tính đến tháng 3/2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được cơ quan thuế quản lý, với tổng số thuế thu được lên tới 25.953 tỷ đồng. Trong đó, gần 2 triệu hộ kinh doanh vẫn áp dụng hình thức thuế khoán, trung bình mỗi hộ nộp khoảng 700.000 đồng mỗi tháng.

Chính vì vậy, để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong nghĩa vụ thuế, Nghị định 70/2025/NĐ-CP đã đặt ra mục tiêu rõ ràng: từ 1/1/2026, tất cả hộ kinh doanh sẽ phải tự kê khai và nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế, đồng thời bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử.

Bàn về vấn đề này, ông Mai Sơn - Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) khẳng định: “Đây là bước đi phù hợp mục tiêu cải cách tài chính công. Không chỉ thay đổi cách thu, mà còn thay đổi tư duy quản lý và tư duy tuân thủ pháp luật của người dân. Mỗi hộ kinh doanh sẽ dần tiếp cận với các quy chuẩn vận hành như doanh nghiệp nhỏ”.

“Ngành thuế đã chuẩn bị hết sức kỹ lưỡng và chu đáo, từ thể chế, chính sách đến quy trình nghiệp vụ và tổ chức triển khai. Cơ quan thuế sẽ phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành, chính quyền địa phương để hỗ trợ các hộ kinh doanh chuyển đổi thuận lợi, không bị đứt gãy, giảm thiểu tối đa băn khoăn của người dân” , ông Mai Sơn cho biết thêm.

Việc xóa bỏ cơ chế thuế khoán không chỉ đơn thuần là sự thay đổi về kỹ thuật thuế mà còn là cuộc “cải tổ văn hóa” sâu sắc trong quản lý và tuân thủ pháp luật. Đây là bước “chuyển mình” tất yếu, dù không tránh khỏi những va chạm khó khăn nhưng Việt Nam không thể trì hoãn nếu muốn hiện đại hóa hệ thống thuế, xây dựng nền kinh tế số minh bạch, công bằng.

Thực tế cho thấy nhiều hộ kinh doanh đang phản ứng tiêu cực trước cải cách bởi những thói quen, tư duy “né thuế để tồn tại” đã ăn sâu trong cộng đồng hộ kinh doanh hàng bấy lâu nay: từ chối việc thanh toán qua chuyển khoản, không phát hành hóa đơn dù khách hàng yêu cầu, khai báo nội dung chuyển khoản mập mờ như “chuyển tiền ăn trưa”, “hỗ trợ…” hay chia nhỏ doanh thu bằng nhiều địa điểm, tách hóa đơn, ghi sai nội dung chuyển khoản nhằm che giấu dòng tiền thực.

Trước vấn đề này, luật sư Nguyễn Thế Truyền (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) nhận định, “Pháp luật không cấm thanh toán tiền mặt. Nhưng nếu cố tình không ghi rõ nội dung giao dịch, hoặc ghi sai để lách thuế, thì đã vi phạm nghiêm trọng. Mức xử phạt hành chính có thể lên tới hàng trăm triệu đồng. Trường hợp gian lận lớn, kéo dài, có tổ chức hoàn toàn có thể bị xử lý hình sự với khung từ 2-7 năm tù”.

Không chỉ người kinh doanh, người mua nếu góp phần tạo nên “vùng tối” thuế khi không lấy hóa đơn, ghi sai nội dung giao dịch để “né thuế” sẽ tự làm mất quyền lợi của chính mình.

Nguy hiểm hơn, người tiêu dùng – “mắt xích cuối cùng trong chuỗi minh bạch” cũng đang thờ ơ với hóa đơn. Trong khi đó, không yêu cầu hóa đơn là từ bỏ quyền lợi thực tế: khi gặp tranh chấp về chất lượng, bảo hành hay hàng giả, người tiêu dùng không có căn cứ pháp lý để bảo vệ mình.

Bỏ thuế khoán không chỉ là thay đổi cách thu thuế, mà còn là khởi đầu cho một nền kinh tế minh bạch, hiện đại và phát triển bền vững. Thành công của cải cách nằm ở sự quyết tâm từ chính người kinh doanh và sự đồng hành chặt chẽ của Nhà nước cùng cộng đồng xã hội. Chỉ khi đó, Việt Nam mới thực sự tiến vào môi trường kinh doanh công bằng, bền vững và phát triển mạnh mẽ, mở ra kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ của dân tộc trên bản đồ kinh tế thế giới.