Ngành dệt may đối mặt với bài toán thiếu hụt lao động

Từ nửa cuối năm ngoái, thị trường dệt may bắt đầu khởi sắc khi nền kinh tế thế giới dần phục hồi. Lạm phát tại các nước phát triển có dấu hiệu hạ nhiệt, kéo theo nhu cầu tiêu dùng hàng dệt may tăng lên. Nhiều doanh nghiệp trong ngành đã đón nhận lượng đơn hàng lớn hơn so với năm trước. Những tưởng đây sẽ là giai đoạn tăng tốc sản xuất, nhưng nghịch lý lại xảy ra: số lao động trong ngành sụt giảm, tỷ lệ nghỉ việc tăng cao và việc tuyển dụng mới gặp rất nhiều khó khăn.

Theo Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS), lực lượng lao động trong ngành đã giảm khoảng 5% chỉ trong vài tháng đầu năm. Con số này tưởng chừng không quá lớn, nhưng với một ngành sử dụng tới 3 triệu lao động như dệt may, điều đó đồng nghĩa với hàng trăm nghìn công nhân đã rời bỏ công việc, tạo ra khoảng trống đáng kể. Các doanh nghiệp buộc phải xoay xở đủ cách để tuyển người, nhưng tình hình vẫn chưa được cải thiện.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là xu hướng dịch chuyển lao động. Trong những năm gần đây, ngành điện tử phát triển mạnh, trở thành điểm đến hấp dẫn hơn đối với lao động trẻ. Các tập đoàn lớn như Samsung, LG, Foxconn liên tục mở rộng sản xuất, đưa ra mức lương và chế độ đãi ngộ tốt hơn, khiến nhiều công nhân dệt may quyết định chuyển sang lĩnh vực này. Đối với họ, công việc trong ngành điện tử nhẹ nhàng hơn, môi trường làm việc hiện đại hơn, thu nhập lại ổn định.

Bên cạnh đó, thu nhập trong ngành dệt may vốn không cao so với cường độ làm việc. Công nhân thường xuyên phải tăng ca để đảm bảo tiến độ sản xuất, trong khi mức lương chưa đủ hấp dẫn để giữ chân họ lâu dài. Không ít người, sau vài năm gắn bó, đã quyết định tìm kiếm cơ hội khác, dù là trong nước hay đi xuất khẩu lao động. Môi trường làm việc cũng là một yếu tố tác động đáng kể. Nhà xưởng dệt may thường nóng bức, nhiều tiếng ồn, đòi hỏi sự tỉ mỉ và áp lực cao. Đối với nhiều lao động, đặc biệt là phụ nữ – đối tượng chiếm phần lớn trong ngành – đây không phải là một lựa chọn bền vững về lâu dài.

Nhiều doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất nhằm ứng phó với tình trạng thiếu hụt lao động. 

Một thực tế khác đang diễn ra là sự dịch chuyển nhà máy dệt may về các khu vực vùng sâu, vùng xa để giảm chi phí nhân công. Xu hướng này giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn lao động địa phương nhưng đồng thời cũng khiến nhiều công nhân cũ không thể hoặc không muốn di chuyển theo. Họ chọn nghỉ việc thay vì rời xa nơi sinh sống, gia đình, con cái.

Trước thực trạng này, các doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào những phương pháp tuyển dụng truyền thống mà cần có chiến lược dài hơi hơn. Việc nâng cao thu nhập, cải thiện điều kiện làm việc, tăng cường phúc lợi là điều cần thiết nếu muốn giữ chân lao động. Một số doanh nghiệp đã bắt đầu áp dụng công nghệ hiện đại để giảm áp lực công việc, tạo môi trường làm việc tốt hơn. Bên cạnh đó, đào tạo lại lao động lớn tuổi để thay thế dần lực lượng lao động trẻ đang dịch chuyển cũng là một giải pháp được tính đến.

Dù gặp khó khăn về nhân lực, ngành dệt may vẫn có triển vọng tích cực trong năm 2025. Dự báo xuất khẩu dệt may Việt Nam có thể đạt 48 tỷ USD, tiếp tục duy trì vị thế là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực. Tuy nhiên, để tận dụng tốt cơ hội này, doanh nghiệp sẽ phải linh hoạt hơn trong việc tái cơ cấu nhân sự, cải tiến công nghệ và hướng tới những sản phẩm có giá trị gia tăng cao thay vì chỉ tập trung vào sản xuất hàng loạt với chi phí thấp.

Tình trạng thiếu hụt lao động hiện nay không chỉ là một thách thức mà còn là hồi chuông cảnh báo cho ngành dệt may. Nếu không có sự điều chỉnh kịp thời, không chỉ doanh nghiệp gặp khó mà vị thế của Việt Nam trên thị trường dệt may toàn cầu cũng có thể bị ảnh hưởng./.