Nâng tầm vị thế Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Cơ hội từ sự dịch chuyển dòng vốn và nhu cầu nội địa hóa

Theo số liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến hết tháng 7/2025, Việt Nam đã thu hút tổng cộng 24,09 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), tăng 27,3% so với cùng kỳ năm trước.

Xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang Đông Nam Á đã giúp Việt Nam nổi lên như một trung tâm sản xuất thay thế. Nhiều tập đoàn đa quốc gia như Samsung, LG, Foxconn, Canon và LEGO đã công bố kế hoạch mở rộng hoạt động tại Việt Nam. Cùng với đó, các doanh nghiệp FDI đang tăng cường tỷ lệ nội địa hóa nhằm giảm chi phí logistics và tận dụng chính sách ưu đãi thuế. Đây chính là “cửa ngõ” quan trọng để doanh nghiệp Việt chen chân vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 7/2025, cả nước có hơn 40.000 doanh nghiệp Việt Nam tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào chuỗi cung ứng FDI, trong đó gần 2.500 doanh nghiệp trở thành nhà cung cấp cấp 1 cho các tập đoàn lớn như Samsung, LG, Toyota, Foxconn...

Đơn cử, trong lĩnh vực điện tử, tỷ lệ nội địa hóa của doanh nghiệp Việt cung ứng cho Samsung đã đạt 60%, so với mức chỉ khoảng 35% cách đây 5 năm. Lĩnh vực ô tô cũng ghi nhận bước tiến khi nhiều doanh nghiệp sản xuất linh kiện Việt Nam đã tham gia chuỗi của Toyota, Honda và Hyundai.

Doanh nghiệp Việt đã bắt đầu đảm nhận các công đoạn có giá trị cao hơn như thiết kế linh kiện điện tử

Thực tế cho thấy, doanh nghiệp Việt không chỉ giữ vai trò gia công đơn giản, mà ngày càng khẳng định vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhờ đổi mới sáng tạo, chính sách ưu đãi và tăng cường công nghiệp hỗ trợ, nhiều doanh nghiệp nội địa đã trở thành “mắt xích bền vững”, tham gia sâu vào chuỗi giá trị của các tập đoàn FDI.

Trao đổi với báo giới, TS. Nguyễn Xuân Thành - Đại học Fulbright Việt Nam - đánh giá, nước ta đang chứng kiến sự trưởng thành của khu vực doanh nghiệp nội địa. Từ chỗ chỉ tham gia những khâu đơn giản, hiện nay doanh nghiệp Việt đã bắt đầu đảm nhận các công đoạn có giá trị cao hơn như thiết kế linh kiện điện tử, cơ khí chính xác. Đây là bước tiến dài trong việc gắn kết với các doanh nghiệp FDI.

Sự tham gia ngày càng sâu của doanh nghiệp Việt vào chuỗi cung ứng của khối FDI không chỉ phản ánh sự trưởng thành của khu vực kinh tế trong nước, mà còn cho thấy tiềm năng lớn để Việt Nam nâng tầm trong bản đồ sản xuất toàn cầu.

Trưởng thành nhờ chuyển đổi xanh và đổi mới công nghệ

Theo số liệu từ Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, hiện đã có hơn 5.000 doanh nghiệp Việt tham gia cung ứng trực tiếp cho các tập đoàn FDI, trong đó khoảng 900 doanh nghiệp đủ tiêu chuẩn làm nhà cung cấp cấp 1. Con số này tăng gấp 3 lần so với cách đây 5 năm, cho thấy sự lớn mạnh cả về năng lực sản xuất, quản trị và tiêu chuẩn chất lượng.

Đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (Vinasme), ông Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Vinasme - nhận định, nếu như trước đây, doanh nghiệp Việt chủ yếu chỉ dừng ở gia công đơn giản, thì đến thời điểm hiện tại nhiều doanh nghiệp đã có thể sản xuất linh kiện, phụ tùng phức tạp, thậm chí tham gia khâu nghiên cứu, phát triển. Có thể thấy đây là bước tiến lớn, chứng minh doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có thể đáp ứng yêu cầu khắt khe của các tập đoàn toàn cầu.

Không chỉ gia tăng số lượng, nhiều doanh nghiệp Việt đã đầu tư mạnh vào công nghệ và tiêu chuẩn xanh để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của các tập đoàn FDI. Đơn cử, lĩnh vực da giày và dệt may đang dịch chuyển mạnh mẽ sang sản xuất xanh. Hơn 200 doanh nghiệp Việt đã áp dụng tiêu chuẩn ESG, tham gia cung ứng cho Nike, Adidas, Uniqlo… Nhiều doanh nghiệp cũng đã triển khai chuỗi sản xuất tuần hoàn, tận dụng nguyên phụ liệu tái chế để giảm phát thải carbon.

Chính phủ cần hỗ trợ mạnh hơn về tín dụng xanh, chính sách ưu đãi để khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Bà Mary Tarnowka – Giám đốc điều hành AmCham Vietnam cho rằng: “Chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc mạnh mẽ, và Việt Nam có cơ hội đặc biệt để gia tăng vai trò. Tuy nhiên, để trở thành mắt xích bền vững, doanh nghiệp Việt cần tiếp tục đầu tư công nghệ, nâng cao quản trị chất lượng và cam kết chuyển đổi xanh”.

Mặc dù đạt nhiều bước tiến, song theo các chuyên gia, doanh nghiệp Việt vẫn đối diện thách thức về quy mô vốn, trình độ quản trị và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu. "Thực tế cho thấy, việc tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu vẫn đối mặt một số thách thức như năng lực cạnh tranh chưa đồng đều, số doanh nghiệp đạt chuẩn quốc tế còn ít. Vốn đầu tư cho đổi mới công nghệ và chuyển đổi xanh còn hạn chế. Kết nối giữa doanh nghiệp nội và khối FDI chưa thật sự chặt chẽ...", ông Nam nhận định.

Vì vậy, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam kiến nghị, Chính phủ cần có cơ chế tín dụng ưu đãi riêng cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, đồng thời thúc đẩy hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo vùng để chia sẻ nguồn lực. Bên cạnh đó, các tập đoàn FDI cũng cần tích cực hơn trong việc “kéo” doanh nghiệp Việt vào chuỗi, thông qua chương trình huấn luyện, chuyển giao kỹ thuật và cam kết mua hàng dài hạn.

Theo ông Nguyễn Văn Toàn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), bản thân doanh nghiệp Việt cần chủ động đầu tư vào công nghệ để vươn tới phát triển sản phẩm hoàn chỉnh. Ngoài ra, Chính phủ cũng cần hỗ trợ mạnh hơn về tín dụng xanh, chính sách ưu đãi để khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Sự lớn mạnh của doanh nghiệp Việt trong chuỗi cung ứng FDI không chỉ là minh chứng cho khả năng thích ứng của khu vực tư nhân, mà còn mở ra triển vọng để nền kinh tế Việt Nam bứt phá về chất lượng tăng trưởng. Nếu tận dụng tốt dòng vốn, thúc đẩy đổi mới và phát triển bền vững, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm sản xuất quan trọng của thế giới trong thập kỷ tới.

“Với sự đồng hành của Chính phủ, sự chủ động đầu tư đổi mới của doanh nghiệp cùng áp lực từ các tiêu chuẩn quốc tế, doanh nghiệp Việt Nam ngày càng vững bước, nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng FDI toàn cầu. Nếu tận dụng tốt cơ hội và vượt qua thách thức, một thế hệ doanh nghiệp “Made in Vietnam” hoàn toàn có thể vươn tầm quốc tế trong thập kỷ tới”, ông Nam khẳng định.