Cơ hội và thách thức của tín dụng xanh

Tín dụng xanh là khoản vay được ngân hàng dành riêng cho các dự án và doanh nghiệp hoạt động theo hướng thân thiện với môi trường, như năng lượng tái tạo, sản xuất sạch, quản lý chất thải hay sử dụng tài nguyên bền vững. Trong những năm gần đây, tín dụng xanh không chỉ là công cụ tài chính mà còn là “cú huých” thiết yếu để khơi thông dòng vốn dài hạn, thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tạo ra động lực phát triển kinh tế tuần hoàn và hướng tới phát thải ròng bằng 0 (Net-zero) vào năm 2050.

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, đến cuối tháng 3/2025, dư nợ tín dụng xanh đã đạt hơn 704.244 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, với tốc độ tăng trưởng bình quân trên 21% mỗi năm, vượt xa mức tăng chung của toàn ngành.

Đáng chú ý, hơn 70% nguồn vốn này tập trung vào các lĩnh vực năng lượng tái tạo, sản xuất sạch, quản lý chất thải và sử dụng tài nguyên bền vững. Nhiều ngân hàng lớn như BIDV, TPBank, HDBank, Agribank, ACB và VietinBank đã triển khai các gói tín dụng ưu đãi, đẩy mạnh hợp tác quốc tế để mở rộng nguồn vốn xanh, tạo cú huých mạnh mẽ cho các dự án thân thiện môi trường.

Tuy nhiên, thị trường tín dụng xanh Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Thiếu chuẩn hóa về khung pháp lý và tiêu chí phân loại dự án xanh là nút thắt lớn nhất, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn và làm giảm độ minh bạch trên thị trường.

Việc chưa có nghị định hoặc hệ thống danh mục phân loại xanh cụ thể khiến nhiều khoản vay tiềm năng không thể được thống kê hoặc tiếp cận đúng theo chính sách.

Trước thực trạng này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét ban hành các tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh. Quyết định này khi được ban hành sẽ quy định rõ các tiêu chí môi trường, làm căn cứ để các dự án tiếp cận nguồn vốn tín dụng xanh và trái phiếu xanh, đồng thời bổ sung tiêu chí cho các dự án sản xuất xanh theo yêu cầu của thị trường xuất khẩu. 45 loại dự án đầu tư thuộc 7 lĩnh vực được xác nhận đáp ứng tiêu chí môi trường để cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh sẽ được dự kiến áp dụng.

Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và Tổ chức IFC vừa công bố sổ tay “Hệ thống quản lý rủi ro môi trường - xã hội trong hoạt động cấp tín dụng” nhằm giúp các tổ chức tín dụng (TCTD) áp dụng tiêu chuẩn ESG, hướng đến mục tiêu tài chính bền vững.

Theo Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú, đây sẽ là tài liệu tham khảo có tính thực tiễn cao, giúp các TCTD tăng cường quản lý rủi ro theo các thông lệ quốc tế tốt nhất. Như vậy, Việt Nam đang ở thời điểm bản lề của quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Nếu tiếp tục lệ thuộc vào mô hình phát triển “nâu”, tức tiêu tốn tài nguyên, phát thải cao, chúng ta sẽ bị tụt lại trong cuộc đua toàn cầu.

Hiện nay, Việt Nam đang ở giai đoạn bản lề của quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Nếu tiếp tục phát triển theo kiểu “nâu” - khai thác tài nguyên, phát thải cao - nền kinh tế sẽ khó bắt kịp xu thế toàn cầu. Ngược lại, nếu tận dụng tốt tín dụng xanh sẽ giúp Việt Nam bứt phá cả về tăng trưởng GDP lẫn chất lượng sống, uy tín quốc tế và phát triển bền vững. Ngành ngân hàng đóng vai trò quan trọng không chỉ là “người cầm vốn” mà còn phải là người dẫn dắt thay đổi tư duy thị trường, quyết định dòng vốn sẽ nuôi dưỡng mô hình kinh tế nào cho tương lai.

Tuy nhiên, nỗ lực của riêng ngành ngân hàng chưa đủ. Bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Các ngành kinh tế (NHNN) cho rằng để khơi thông tín dụng xanh, cần sự phối hợp của các bộ, ngành trong việc hoàn thiện chính sách, phát triển thị trường trái phiếu xanh, quyền phát thải carbon và hỗ trợ kỹ thuật, vốn cho các ngành xanh. Đồng thời, các TCTD cũng cần tìm kiếm nguồn vốn quốc tế để cung cấp các khoản vay dài hạn, lãi suất ưu đãi…