Thận trọng khi "vay tiền" trên không gian mạng

Lãi suất không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay

Tháng 6 vừa qua, Cơ quan Cảnh sát điều tra (Phòng Cảnh sát hình sự) - Công an tỉnh Quảng Ninh ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với 5 đối tượng về hành vi “Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự” dưới hình thức cầm cố tài khoản iCloud điện thoại di động, thực hiện trên không gian mạng.

Đối tượng cầm đầu nhóm là Đỗ Minh Tú chỉ đạo đăng bài quảng cáo trên mạng xã hội nhận “cầm cố tài khoản iCloud” các dòng điện thoại iPhone đời cao, từ đó ép buộc người vay giao quyền kiểm soát thiết bị để trừ nợ nếu không trả đúng hạn. Người vay bị yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân, hình ảnh, CCCD, tài khoản ngân hàng và số điện thoại người thân, khiến họ rơi vào thế bị động, dễ bị đe dọa, khống chế.

Với lãi suất cho vay lên tới 30%/tháng (tương đương 360%/năm), nhóm đối tượng đã thực hiện hơn 9.000 giao dịch cho vay lãi nặng, với hàng nghìn nạn nhân trải khắp nhiều tỉnh, thành trên cả nước.

Các đối tượng "Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự” bị Công an Quảng Ninh bắt giữ (nguồn ảnh: Công an tỉnh Quảng Ninh)

TS. luật sư Đặng Văn Cường, Khoa Luật và Lý luận chính trị, Trường đại học Thủy Lợi cho biết, cho vay lãi nặng là cho vay vượt quá mức lãi suất mà nhà nước quy định, có thể gây thiệt hại cho người đi vay, ảnh hưởng đến trật tự quản lý kinh tế, nên tùy vào tính chất mức độ của hành vi cho vay lãi nặng, tùy thuộc vào giá trị số tiền hưởng lợi mà người thực hiện hành vi cho vay lãi nặng trong quan hệ dân sự sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Điều 468, Bộ luật Dân sự quy định về lãi suất cho vay trong quan hệ dân sự như sau:

Lãi suất vay do các bên thỏa thuận. Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.

“Bản chất vay mượn tài sản là quan hệ dân sự, là việc chuyển giao tài sản từ chủ thể này qua chủ thể khác để sử dụng trong một thời gian thỏa thuận, có thể là có lãi suất hoặc không có lãi suất. Trường hợp quan hệ vay tài sản có lãi suất thì các bên có thể tự thỏa thuận về lãi suất, nhưng không được vượt quá mức lãi suất nhà nước quy định để đảm bảo quyền lợi của bên yếu thế.

Pháp luật quy định quan hệ dân sự là tự nguyện thỏa thuận và khuyến khích sự tự nguyện. Tuy nhiên không phải mọi nội dung đều được tự thỏa thuận, pháp luật có quy phạm tùy nghi và quy phạm bắt buộc. Với những quy phạm tùy nghi thì các đương sự mới được thỏa thuận, còn với quy phạm bắt buộc thì không cho phép thỏa thuận.

Bởi vậy nếu trong hợp đồng vay tài sản mà bên cho vay vượt quá mức lãi suất nhà nước quy định thì đây là hành vi vi phạm pháp luật, người bị thực hiện hành vi cho vay này sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự”, luật sư Đặng Văn Cường phân tích thêm.

TS. luật sư Đặng Văn Cường, Khoa Luật và Lý luận chính trị, Trường đại học Thủy Lợi

Người dân cần tìm hiểu kỹ thông tin

Ngày 23/5/2025, TAND TP Đà Nẵng xét xử 35 bị cáo trong đường dây cho vay nặng lãi có quy mô ngàn tỉ trên cả nước. Wang YunTao (37 tuổi, quốc tịch Trung Quốc) bị cáo buộc là người chủ mưu. Qua điều tra xác định, năm 2018, Wang YunTao đến Việt Nam hoạt động cho vay thông qua các app: Ơi vay, Vdong, Yoloan.

Khi có nhu cầu, người vay tải các app về cài đặt trên điện thoại. Sau đó sử dụng số điện thoại để tải tài khoản vay, đồng thời cung cấp các thông tin như: CMND, ảnh chân dung, số điện thoại người thân, tài khoản ngân hàng…. Hệ thống sẽ hiển thị hạn mức vay để người vay lựa chọn từ 300.000 - 20 triệu đồng, chu kỳ áp dụng cho mỗi gói vay là từ 5-120 ngày.

Lãi suất mà đường dây cho vay là từ 121,67 - 1.095%/năm, gấp 6,1-54,75 lần mức lãi suất cao nhất do Nhà nước quy định. Quá thời hạn mà chưa trả nợ, người vay phải chịu lãi suất quá hạn với mức lãi từ 183,77% - 8.554,69%/năm, gấp 6,1-285,2 lần mức lãi suất quá hạn cao nhất do Nhà nước quy định.

Hiện trên không gian mạng có rất nhiều các app cho vay như của đối tượng Wang YunTao lập ra. Trên mạng xã hội cũng quảng cáo về các dịch vụ tài chính theo hình thức cho vay nhanh, lãi suất thấp. Tuy nhiên, khi người vay cung cấp thông tin cá nhân để vay thì bị chiếm đoạt thông tin, nếu trót vay thì bị tính lãi cao theo kiểu lãi phạt.

TS. luật sư Đặng Văn Cường nhận xét, hiện các dịch vụ cho vay tiêu dùng của các tổ chức tín dụng quy định điều kiện, thủ tục khá phức tạp. Bởi vậy khi cần tiền chi tiêu không phải ai cũng có thể tiếp cận được với khoản vay của các tổ chức này. Trong khi đó, nhu cầu vay tiêu dùng trong xã hội là rất lớn. Đây là mảnh đất màu mỡ để các đối tượng thực hiện hành vi cho vay lãi nặng hoạt động trong suốt thời gian qua.

“Để tránh bị các đối tượng lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc lừa vào bẫy tín dụng đen, người dân cần cảnh giác, tìm hiểu kỹ thông tin về tổ chức, cá nhân cho vay, về mức lãi suất, các khoản chi phí phát sinh và đặc biệt là chỉ giao dịch đối với các tổ chức có đăng ký hoạt động tài chính theo quy định pháp luật, thận trọng đối với các giao dịch trên không gian mạng”, TS. luật sư Đặng Văn Cường.