Trung Quốc “siết” nhập khẩu, rau quả Việt chuyển hướng mới

Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT) Đặng Phúc Nguyên cho biết, nguyên nhân chính dẫn đến đà sụt giảm là do thị trường Trung Quốc – đối tác tiêu thụ chủ lực giảm mạnh lượng nhập khẩu, đặc biệt là mặt hàng sầu riêng. Nguyên nhân đến từ những quy định kiểm dịch thực vật mới được áp dụng chặt chẽ hơn. Theo thống kê từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), kim ngạch xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc trong 4 tháng đầu năm chỉ đạt 777,8 triệu USD, giảm 32,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ông Nguyên chia sẻ, sầu riêng Việt Nam hiện không chỉ vướng quy định kỹ thuật khắt khe mà còn đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng từ các nước trong khu vực. Ngoài Thái Lan và Malaysia – những quốc gia có vị thế vững chắc trên thị trường Trung Quốc giờ đây Indonesia và Lào cũng đang mở rộng diện tích trồng và đầu tư chuẩn hóa vùng nguyên liệu để thâm nhập thị trường này. Trong đó, Lào sở hữu lợi thế lớn với tuyến đường sắt Viêng Chăn – Côn Minh dài hơn 1.000 km giúp rút ngắn đáng kể thời gian vận chuyển nông sản, nhất là các mặt hàng trái cây tươi. Tính đến năm 2024, diện tích trồng sầu riêng của Lào đã đạt hơn 3.000ha, dự kiến sẽ tăng mạnh theo từng năm

Trong khi đó, Indonesia cũng đang nỗ lực giải quyết các vấn đề hậu cần nhằm sớm đưa sầu riêng vào danh mục xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Trước thực trạng cạnh tranh ngày càng gay gắt, ngành rau quả Việt Nam được khuyến nghị cần thúc đẩy đa dạng hóa mặt hàng và thị trường tiêu thụ, hạn chế phụ thuộc vào một vài thị trường trọng điểm.

Trong nhóm 20 thị trường xuất khẩu rau quả lớn của Việt Nam trong 4 tháng đầu năm, nổi bật là thị trường Italia với mức tăng trưởng ấn tượng 372,7%, đạt kim ngạch 5,9 triệu USD. Xuất khẩu sang Hong Kong (Trung Quốc) cũng tăng mạnh, đạt 24,7 triệu USD – tăng 103% so với cùng kỳ năm trước. Một số thị trường khác ghi nhận tín hiệu khả quan như Nhật Bản, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất, Australia. Đáng chú ý, kim ngạch xuất khẩu rau quả sang Mỹ đạt 154,3 triệu USD, tăng 66% so với cùng kỳ năm 2024.

Cùng với việc mở rộng thị trường, các doanh nghiệp Việt Nam cũng được khuyến khích đẩy mạnh đa dạng hóa chủng loại sản phẩm xuất khẩu. Những mặt hàng như thanh long, chuối, xoài, bưởi… hiện có tiềm năng lớn và cần được khai thác hiệu quả hơn. Theo Giám đốc Công ty cổ phần Vạn Xuân Agri (Đắk Nông) – ông Hồ Bảo, từ giữa tháng 4 vừa qua, việc ký kết Nghị định thư về kiểm dịch thực vật đối với ớt và chanh leo xuất khẩu sang Trung Quốc đã mở ra cánh cửa lớn cho hai mặt hàng này, nhất là chanh leo tươi – một sản phẩm đang có nhu cầu cao tại thị trường Trung Quốc.

Hiện nay, Vạn Xuân Agri đang xuất khẩu chanh leo sang Trung Quốc chủ yếu qua hình thức tiểu ngạch, với sản lượng lên tới 10 container – tương đương khoảng 200 tấn/ngày. Tuy nhiên, để có thể xuất khẩu chính ngạch, các lô hàng cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định trong Nghị định thư, đòi hỏi sự hiểu biết đầy đủ và thực hiện đúng quy trình. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa được phổ biến và cập nhật đầy đủ các quy định về kiểm dịch và an toàn thực phẩm, rất cần sự hỗ trợ sát sao từ các cơ quan chức năng.

Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, hiện nay đơn vị này đang phối hợp với các địa phương để hướng dẫn thiết lập và cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói đủ điều kiện xuất khẩu chanh leo, ớt tươi sang Trung Quốc. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra, phê duyệt mã số cũng được thực hiện chặt chẽ, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định trong Nghị định thư.

Ngoài ra, Cục cũng tổ chức đào tạo, tập huấn về tiêu chuẩn chất lượng, yêu cầu kỹ thuật đối với các sản phẩm chanh leo và ớt tươi xuất khẩu. Với những cơ sở vi phạm, biện pháp thu hồi hoặc tạm dừng sử dụng mã số vùng trồng sẽ được áp dụng quyết liệt. Đồng thời, các địa phương được khuyến nghị tăng cường liên kết trong sản xuất và tiêu thụ rau quả, nâng cao vai trò của doanh nghiệp, nông dân và hợp tác xã trong chuỗi giá trị nhằm tạo ra nguồn cung lớn, chất lượng đồng đều, đáp ứng tốt yêu cầu của các thị trường mục tiêu.