Tiềm năng và sự khác biệt của Blockchain ngân hàng

Bạn có thể đã nghe nói về blockchain qua Bitcoin hay Ethereum – những đồng tiền ảo nổi tiếng trên thế giới. Nhưng ít ai biết rằng công nghệ này cũng đang được các ngân hàng Việt Nam như Vietcombank, MB Bank, BIDV, VPBank và Techcombank áp dụng, với mục đích hoàn toàn khác biệt, phục vụ các giao dịch tài chính truyền thống và đổi mới tài chính số. Blockchain trong ngân hàng khác xa với blockchain dùng cho tiền ảo – vậy sự khác biệt đó là gì, và các ngân hàng Việt Nam đã làm gì với công nghệ này?

Vào ngày 8/11/2021, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đã hoàn thành giao dịch thư tín dụng trong nước đầu tiên sử dụng blockchain, trên nền tảng Contour với công nghệ Corda của R3.

Sự kiện này, diễn ra tại Hà Nội, đánh dấu bước tiến lớn trong việc ứng dụng công nghệ này vào ngành tài chính Việt Nam, với sự tham gia của các đối tác như HSBC Vietnam, Kirby South East Asia Co., Ltd, và Ton Dong A Corporation. Tuy nhiên, blockchain được Vietcombank và các ngân hàng khác sử dụng khác biệt so với blockchain công khai dùng cho tiền ảo.

Blockchain dùng cho tiền ảo như Bitcoin hay Ethereum là blockchain công khai, nơi bất kỳ ai cũng có thể tham gia, giao dịch và xác minh dữ liệu mà không cần sự kiểm soát trung tâm. Đây là các hệ thống phi tập trung, hoạt động dựa trên sự đồng thuận của cộng đồng, như cơ chế Proof of Work hoặc Proof of Stake, cho phép tạo ra và trao đổi tiền ảo mà không cần ngân hàng hay tổ chức tài chính trung gian. Nhưng nhược điểm là tốc độ giao dịch chậm, thường mất vài phút đến vài giờ, chi phí cao do phí giao dịch, và tính bảo mật đôi khi bị thách thức bởi các cuộc tấn công 51%.

Ngược lại, blockchain mà các ngân hàng Việt Nam sử dụng thường là blockchain riêng tư hoặc liên minh, chỉ cho phép các thành viên đã được cấp phép tham gia, như ngân hàng hay doanh nghiệp. Ví dụ, Vietcombank dùng Corda của R3, Techcombank phát triển akaChain – cả hai đều là blockchain liên minh, giúp tăng tốc độ giao dịch xuống chỉ vài giây, giảm chi phí, và đảm bảo bảo mật, minh bạch trong môi trường được kiểm soát chặt chẽ. Blockchain ngân hàng không tạo ra tiền ảo mà phục vụ các giao dịch tài chính truyền thống, như thanh toán, thư tín dụng, quản lý chuỗi cung ứng, và xác minh khách hàng.

MB Bank đã áp dụng blockchain để cải thiện hiệu quả giao dịch tài chính và quản lý chuỗi cung ứng, theo các báo cáo từ Hiệp hội phần mềm và dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam và thông tin chính thức từ MB Bank. 

BIDV sử dụng blockchain cho các giao dịch tài chính như thư tín dụng và hệ thống thanh toán bảo đảm, như được ghi nhận trong các báo cáo ngành từ năm 2023. VPBank áp dụng công nghệ này để tối ưu hóa thanh toán số và xác minh danh tính khách hàng, trong khi Techcombank dùng akaChain để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong dịch vụ ngân hàng số.

Blockchain trong ngân hàng Việt Nam mang lại giá trị lớn khi thanh toán không tiền mặt đang bùng nổ. Theo báo cáo mới nhất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố đầu tháng 2 năm 2025, hơn 89% dân số trưởng thành tại Việt Nam hiện có tài khoản ngân hàng, với giá trị giao dịch qua kênh số đạt 950 nghìn tỷ đồng mỗi ngày, tăng 15% so với năm 2024. Thanh toán qua mã QR và ứng dụng di động tăng trưởng trung bình 110% mỗi năm. 

Các ngân hàng sử dụng blockchain để xử lý giao dịch nhanh hơn, giảm rủi ro gian lận và tuân thủ quy định quốc tế về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố – cam kết then chốt để Việt Nam thoát danh sách xám của Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính trước tháng 6 năm 2025.

Vietcombank đã mở rộng hệ thống thanh toán blockchain mang tên VBPN, hỗ trợ thanh toán xuyên biên giới với Lào, Thái Lan, Campuchia và Myanmar, sử dụng đồng nội tệ với tỷ giá thời gian thực, như được triển khai từ tháng 1 năm 2025. Bảo mật là yếu tố cốt lõi, dù các ngân hàng đối mặt thách thức từ các cuộc tấn công mạng tăng 35% trong năm 2024, theo Cục An ninh Mạng. 

Các ngân hàng như Vietcombank, MB Bank, BIDV, VPBank và Techcombank đầu tư mạnh vào bảo mật, hợp tác với FPT Software, R3, và Contour để xây dựng hệ sinh thái blockchain nội địa.

Khác với blockchain tiền ảo, blockchain ngân hàng tập trung tối ưu hóa giao dịch tài chính truyền thống, tăng cường bảo mật và tuân thủ quy định, phù hợp với các chiến lược quốc gia nói trên. Từ thành tựu ngày 8 tháng 11 năm 2021, khi Vietcombank thực hiện giao dịch blockchain đầu tiên, các ngân hàng Việt Nam đã chứng minh blockchain không chỉ dành cho tiền ảo mà còn là nền tảng cho tài chính số bền vững. Với sự hợp tác giữa chính phủ, ngân hàng và đối tác công nghệ, Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu dẫn đầu công nghệ tài chính toàn cầu vào năm 2025 và xa hơn. Trong bối cảnh thị trường thanh toán số dự kiến đạt 75 tỷ USD vào năm 2026, theo báo cáo của Statista tháng 1 năm 2025, blockchain ngân hàng đang mở ra một kỷ nguyên mới, khác biệt và đầy triển vọng.