Đổi mới công tác hướng nghiệp và phân luồng: Mở lối cho học sinh chọn nghề đúng từ ghế nhà trường

Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) vừa công bố dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết về hướng nghiệp và phân luồng trong giáo dục trên Cổng thông tin điện tử của Bộ để lấy ý kiến đóng góp rộng rãi. Đây là văn bản quy phạm pháp luật quan trọng nhằm cụ thể hóa Luật Giáo dục 2019 và triển khai Chỉ thị số 29-CT/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông đến năm 2030.

Theo Bộ GD&ĐT, Nghị định được ban hành với mục tiêu kép: vừa xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng cho công tác hướng nghiệp, phân luồng học sinh phổ thông, vừa thúc đẩy thay đổi nhận thức xã hội về giá trị của giáo dục nghề nghiệp. Chính sách này hướng đến việc giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp dựa trên năng lực, sở thích cá nhân và nhu cầu thực tế của thị trường lao động, đồng thời phản ánh vai trò toàn diện và cấp thiết của công tác hướng nghiệp, phân luồng trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Dự thảo Nghị định hướng đến việc xây dựng một khung pháp lý đồng bộ, khả thi, quy định rõ nguyên tắc, nội dung, biện pháp và điều kiện đảm bảo thực hiện hiệu quả công tác hướng nghiệp và phân luồng. Mục tiêu là nâng cao chất lượng công tác định hướng nghề nghiệp, hỗ trợ học sinh lựa chọn đúng đắn lộ trình học tập phù hợp với năng lực, sở trường và khát vọng cá nhân. Đồng thời, chính sách này còn nhằm giải quyết tình trạng mất cân đối cung – cầu lao động, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Dự thảo gồm 5 chương với 14 điều, bao quát toàn diện các khía cạnh của công tác hướng nghiệp và phân luồng. Cụ thể, dự thảo đề xuất 4 nguyên tắc cơ bản: đảm bảo hài hòa giữa nguyện vọng và năng lực của học sinh với xu hướng phát triển kinh tế - xã hội; tôn trọng quyền lựa chọn của người học; đảm bảo tính hệ thống, liên tục; và tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội.

Nội dung hướng nghiệp sẽ bao gồm giáo dục nhận thức về các con đường học tập và nghề nghiệp; cung cấp thông tin thị trường lao động và nhu cầu nhân lực; đánh giá sở thích và năng lực của học sinh; hỗ trợ lập kế hoạch học tập phù hợp với định hướng nghề nghiệp; phát triển kỹ năng mềm và kỹ năng nghề nghiệp cần thiết. Đây là nền tảng quan trọng để nâng cao hiệu quả công tác phân luồng, giảm áp lực cho hệ thống đại học, đồng thời gia tăng tỷ lệ học sinh lựa chọn giáo dục nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu nhân lực có tay nghề của nền kinh tế.

Tại Hội nghị triển khai công tác tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp (GDNN) và giáo dục thường xuyên (GDTX) năm 2025, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn nhận định rằng dù công tác tuyển sinh trong các hệ đào tạo này đã có chuyển biến tích cực, nhưng vẫn còn không ít rào cản về mặt nhận thức xã hội. Tâm lý ưa chuộng bằng cấp và định kiến với giáo dục nghề nghiệp vẫn là rào cản lớn cần được tháo gỡ.

Thứ trưởng yêu cầu các địa phương cần triển khai đồng bộ, hiệu quả công tác tuyển sinh GDNN, GDTX năm 2025, đặc biệt nhấn mạnh đến việc định hướng nghề nghiệp và phân luồng học sinh ngay sau khi tốt nghiệp THCS, THPT. Ông đề xuất tăng cường các hoạt động kết nối giữa học sinh phổ thông với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp để học sinh có cơ hội trải nghiệm thực tế trước khi đưa ra lựa chọn quan trọng cho tương lai.

Phó Cục trưởng Cục GDNN và GDTX Phạm Vũ Quốc Bình cũng cho biết việc giao chỉ tiêu tuyển sinh chương trình GDTX cấp THPT hiện nay được thực hiện bài bản, dựa trên nhu cầu thực tế và năng lực tổ chức của các cơ sở giáo dục. Theo ông Bình, tuyển sinh các trình độ trong GDNN, đặc biệt là hệ trung cấp và cao đẳng, đang có xu hướng tăng lên rõ rệt. Điều này cho thấy công tác phân luồng và thu hút học sinh vào GDNN đang từng bước phát huy hiệu quả.

Tại TP Hồ Chí Minh, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Nguyễn Hoài Nam cho biết thành phố chú trọng tuyển sinh và đào tạo GDNN, GDTX theo các ngành công nghiệp trọng yếu và dịch vụ chủ lực, đồng thời phù hợp với xu thế dịch chuyển lao động trong khu vực ASEAN. Công tác hướng nghiệp và phân luồng sau tốt nghiệp trung học cũng được tổ chức định kỳ hàng năm tại tất cả các trường trung học và cơ sở GDNN trên địa bàn.

Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh rằng để đạt được hiệu quả thực chất, các cơ sở GDNN phải đổi mới tư duy quản lý, xác định rõ sứ mệnh đào tạo gắn với phát triển con người và phục vụ nhu cầu nhân lực quốc gia. Đặt lợi ích người học làm trung tâm, tăng cường minh bạch thông tin, đẩy mạnh truyền thông và quảng bá các mô hình đào tạo hiệu quả – đó là những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng và hiệu quả tuyển sinh trong thời gian tới./.