“Cha đẻ Internet” và giới công nghệ lo con người sẽ quá phụ thuộc vào AI

“Tôi lo ngại rằng, ít nhất là ở thời điểm hiện tại, dù sẽ có một nhóm nhỏ ngày càng hưởng lợi nhiều hơn từ những công cụ này, nhưng phần lớn con người sẽ tiếp tục từ bỏ quyền chủ động, khả năng sáng tạo, kỹ năng ra quyết định và nhiều năng lực quan trọng khác vào tay những AI vẫn còn sơ khai này,” nhà tương lai học John Smart viết trong một bài luận đóng góp cho báo cáo dài gần 300 trang của Đại học Elon, có tiêu đề "Tương lai của bản chất con người".

Những lo ngại này xuất hiện trong bối cảnh cuộc đua phát triển và ứng dụng AI đang diễn ra mạnh mẽ, thu hút hàng tỷ đô la đầu tư cùng sự quan tâm lẫn hoài nghi từ các chính phủ trên khắp thế giới. Các tập đoàn công nghệ lớn đang đặt cược tương lai của họ vào niềm tin rằng AI sẽ thay đổi mọi khía cạnh trong cuộc sống — từ công việc, giao tiếp cho đến cách con người tìm kiếm thông tin. Các công ty như Google, Microsoft và Meta đang chạy đua để phát triển các “đại lý AI” (AI agents), có thể thực hiện nhiệm vụ thay mặt con người. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo trong báo cáo rằng những tiến bộ này có thể khiến con người trở nên quá phụ thuộc vào AI trong tương lai.

Trên thực tế, sự bùng nổ của AI đã đặt ra nhiều câu hỏi lớn về cách con người sẽ thích nghi với làn sóng công nghệ mới này, bao gồm cả nguy cơ mất việc làm hay việc AI tạo ra thông tin sai lệch nguy hiểm. Báo cáo của Đại học Elon tiếp tục đặt dấu hỏi về những cam kết của các tập đoàn công nghệ rằng giá trị thực sự của AI nằm ở việc tự động hóa các nhiệm vụ lặp đi lặp lại để con người có thể tập trung vào những công việc sáng tạo và mang tính phức tạp hơn.

Sự thay đổi mang tính cách mạng

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Elon đã khảo sát 301 chuyên gia công nghệ, nhà phân tích và học giả, bao gồm Vint Cerf – một trong những “cha đẻ của Internet” và hiện là Phó chủ tịch Google; Jonathan Grudin – giáo sư tại Trường Thông tin Đại học Washington và cựu nhà nghiên cứu lâu năm tại Microsoft; Charlie Firestone – cựu Phó chủ tịch điều hành Viện Aspen; và Tracey Follows – nhà tương lai học, Giám đốc điều hành của Futuremade. Gần 200 người tham gia đã viết bài luận chi tiết cho báo cáo này.

Hơn 60% số người được khảo sát cho rằng AI sẽ thay đổi năng lực của con người theo cách “sâu sắc và có ý nghĩa” hoặc “mang tính cách mạng, nền tảng” trong vòng 10 năm tới. Một nửa số người tham gia tin rằng AI sẽ mang đến những thay đổi vừa tích cực vừa tiêu cực với mức độ ngang nhau, trong khi 23% cho rằng những tác động tiêu cực sẽ chiếm ưu thế. Chỉ 16% tin rằng AI sẽ thay đổi thế giới theo hướng tích cực, còn lại hoặc không chắc chắn, hoặc cho rằng AI sẽ không tạo ra thay đổi đáng kể.

Những người tham gia khảo sát cũng dự đoán rằng AI sẽ gây ra những tác động “chủ yếu tiêu cực” đối với 12 đặc điểm của con người vào năm 2035, bao gồm trí tuệ xã hội và cảm xúc, khả năng tư duy sâu, sự đồng cảm, khả năng đưa ra phán đoán đạo đức và sức khỏe tinh thần.

Báo cáo cho rằng, năng lực của con người trong những lĩnh vực này có thể suy giảm nếu họ ngày càng dựa vào AI để thực hiện các nhiệm vụ như nghiên cứu hay xây dựng mối quan hệ, chỉ vì sự tiện lợi. Việc suy giảm những kỹ năng quan trọng này có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội, chẳng hạn như “gia tăng tình trạng phân cực, mở rộng bất bình đẳng và làm suy giảm khả năng tự chủ của con người,” các nhà nghiên cứu cảnh báo.

Tuy nhiên, các tác giả của báo cáo cũng dự đoán AI sẽ mang đến tác động tích cực cho ba lĩnh vực: sự tò mò và khả năng học hỏi, ra quyết định, và giải quyết vấn đề – bao gồm tư duy sáng tạo và đổi mới. Thực tế, ngay cả với các công cụ hiện có ngày nay, những chương trình có khả năng tạo ra tác phẩm nghệ thuật và giải quyết vấn đề lập trình đang trở nên rất phổ biến. Nhiều chuyên gia tin rằng, dù AI có thể thay thế một số công việc của con người, nó cũng sẽ tạo ra những lĩnh vực nghề nghiệp mới chưa từng tồn tại trước đây.

Sự phát triển của AI

Nhiều mối lo ngại trong báo cáo xoay quanh cách các nhà lãnh đạo công nghệ dự đoán AI sẽ được tích hợp vào cuộc sống con người vào năm 2035.

Vint Cerf cho rằng con người sẽ sớm phụ thuộc vào các “đại lý AI” – những trợ lý kỹ thuật số có thể tự động thực hiện mọi việc, từ ghi chú trong cuộc họp, đặt chỗ nhà hàng, đến đàm phán hợp đồng kinh doanh phức tạp hoặc viết mã lập trình. Hiện tại, nhiều công ty công nghệ đã bắt đầu giới thiệu những phiên bản sơ khai của các trợ lý AI này – Amazon tuyên bố rằng trợ lý giọng nói Alexa nâng cấp có thể đặt hàng tạp hóa cho bạn, trong khi Meta cho phép doanh nghiệp tạo ra AI chăm sóc khách hàng để trả lời câu hỏi trên nền tảng mạng xã hội của họ.

Những công cụ này có thể giúp tiết kiệm thời gian, công sức và hỗ trợ các lĩnh vực như nghiên cứu y tế. Tuy nhiên, Cerf cũng bày tỏ lo ngại rằng con người sẽ ngày càng phụ thuộc vào công nghệ, trong khi bản thân các hệ thống AI vẫn có thể mắc lỗi hoặc đưa ra những thông tin sai lệch.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng con người vẫn có thời gian để hạn chế một số tác động tồi tệ nhất của AI thông qua quy định, đào tạo kỹ năng số và đơn giản là ưu tiên các mối quan hệ giữa con người./.