Năm 2025 sẽ bùng nổ tội phạm mạng nhắm vào người lớn tuổi tại Việt Nam do AI phát triển vượt bậc

Theo báo cáo từ Công ty Chứng khoán VPS (VPS) vào ngày 15/8/2024 và công ty an ninh mạng Bkav vào ngày 6/2/2024, người lớn tuổi tại Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ cao bị lừa đảo thông qua các hình ảnh, video và nội dung do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra, đặc biệt từ góc độ hành vi tiêu dùng. Tuy nhiên, với tốc độ phát triển vượt bật của công nghệ AI, đặc biệt sau các cuộc chạy đua AI giữa các cường quốc, năm 2025 dự báo sẽ trở thành năm bùng nổ của các tội phạm mạng, khiến tình hình trở nên nghiêm trọng hơn.

Công nghệ deepfake, với khả năng tạo ra các nội dung giả mạo chân thực đến mức khó phân biệt, đã trở thành công cụ lừa đảo phổ biến và nguy hiểm. Với sự bùng nổ của Internet và mạng xã hội, người lớn tuổi, những người thường ít kinh nghiệm trong việc sử dụng công nghệ hiện đại, trở thành mục tiêu dễ dàng cho các chiến dịch lừa đảo sử dụng AI. Những kẻ lừa đảo tận dụng công nghệ như DeepFake và DeepVoice để tạo ra các tình huống giả mạo, ví dụ như giả mạo lực lượng chức năng hay người thân qua video call, yêu cầu chuyển tiền hoặc tiết lộ thông tin cá nhân.

Theo thống kê từ Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) vào tháng 8 năm 2024, lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam đã gây thiệt hại từ 8.000 đến 10.000 tỷ đồng, và trong số đó, một phần đáng kể là từ các vụ lừa đảo nhắm vào người lớn tuổi. Công an Hà Nam cũng đã công bố vào ngày 28/8/2024 về một số thủ đoạn sử dụng AI phổ biến hiện nay, bao gồm việc giả danh cơ quan chức năng để đe dọa nạn nhân và giả mạo người thân để lừa đảo. Trong năm 2024, đã có hơn 500 vụ lừa đảo sử dụng AI được ghi nhận tại Việt Nam, với số tiền chiếm đoạt lên tới hàng chục tỷ đồng.

Nhưng điều đáng lo ngại hơn là trong năm 2025, với sự phát triển vượt bậc của AI, các công cụ công nghệ cao sẽ trở nên dễ tiếp cận hơn bao giờ hết. Các cuộc chạy đua AI giữa các cường quốc đã đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển công nghệ, làm cho những công cụ từng chỉ có trong tay các tổ chức lớn giờ đây có thể được sử dụng bởi bất kỳ ai, kể cả tội phạm. Điều này mở ra một kỷ nguyên mới của tội phạm mạng, nơi mà các chiến dịch lừa đảo sẽ trở nên tinh vi hơn, dễ dàng hơn và có khả năng ảnh hưởng lớn hơn đến nhiều nạn nhân hơn.

Chuyên gia an ninh mạng từ Bkav nhấn mạnh rằng, việc nâng cao nhận thức và giáo dục về an toàn thông tin cho người lớn tuổi là cực kỳ cần thiết hơn bao giờ hết. Họ chỉ ra rằng người lớn tuổi thường kém nhạy bén với công nghệ, dễ tin vào những quảng cáo, khuyến mãi mà họ thấy trên mạng xã hội hay qua email. Những quảng cáo này có thể là nội dung do AI tạo ra, lợi dụng tâm lý muốn tiết kiệm hoặc tìm kiếm sản phẩm chất lượng cao với giá rẻ. Điều này dẫn đến việc họ dễ dàng rơi vào bẫy của các chiến dịch lừa đảo, mua hàng hóa không có thật hoặc tiết lộ thông tin cá nhân để rồi bị lợi dụng.

Một số chiêu thức lừa đảo phổ biến bao gồm:

Giả mạo người thân: Sử dụng AI để tạo ra video hoặc cuộc gọi với hình ảnh và giọng nói của người thân, yêu cầu chuyển tiền hoặc giúp đỡ gấp.

Giả danh cơ quan chức năng: Gửi thông báo giả mạo từ các cơ quan chức năng, yêu cầu nạn nhân cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền để tránh bị phạt.

Lừa đảo qua quảng cáo: Tạo ra các quảng cáo hấp dẫn với sản phẩm giá rẻ hoặc khuyến mãi lớn, đánh vào tâm lý tiết kiệm của người lớn tuổi.

Phishing: Gửi email hoặc tin nhắn giả mạo từ ngân hàng, yêu cầu cập nhật thông tin cá nhân hoặc mã OTP.

Để chống lại các chiến dịch lừa đảo này, các chuyên gia khuyến nghị rằng:

Giáo dục và nâng cao nhận thức: Cần có các chương trình giáo dục đặc biệt dành cho người lớn tuổi về an ninh mạng, giúp họ nhận biết các dấu hiệu của lừa đảo trực tuyến.

Sử dụng công nghệ bảo mật: Người lớn tuổi nên được hướng dẫn sử dụng các phần mềm bảo mật hoặc ứng dụng kiểm tra nội dung giả mạo.

Kiểm tra thông tin: Luôn kiểm tra lại thông tin qua các kênh liên lạc khác trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch nào hoặc cung cấp thông tin cá nhân.

Giới hạn quyền truy cập: Không cấp quyền truy cập không cần thiết cho các ứng dụng hoặc trang web không đáng tin cậy.

Tăng cường giám sát tài khoản: Gia đình hoặc người thân nên giúp đỡ trong việc theo dõi và kiểm tra các hoạt động tài chính của người lớn tuổi.

Các tổ chức và chính phủ cũng đang nỗ lực tăng cường các biện pháp bảo vệ người dùng, đặc biệt là người lớn tuổi, trong bối cảnh năm 2025 có thể chứng kiến sự gia tăng đột biến của tội phạm mạng. Các biện pháp này bao gồm từ việc mở các lớp học miễn phí về an toàn mạng đến việc phát động các chiến dịch nâng cao nhận thức về bảo mật thông tin cá nhân và giao dịch trực tuyến. Tuy nhiên, thách thức lớn nằm ở việc công nghệ AI và deepfake đang phát triển với tốc độ nhanh chóng, làm cho việc phát hiện và phòng chống trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.